Әрбір сөздің, ұғымның бейнесі, өлшемі және есептік мәні болуы даусыз. Сол сияқты әрбір сөзді бейнелейтін таңбаның да қуатық өлшемі сол өзі тасымалдап бейнелеп тұратын үнің ыдысы болып, сондықтан таңбалардың да белгілі есептік мәні, бейнесі және көрінбейтін, ғайыптық кеңістіктерде тәңірлік сипаты болуы да даусыз. Және бұл қуаттарды жұп, тақ мәндерімен өз ара пар болып түзілуінен белгілі мақсаттағы қозғалыс егелері яғни періштелер пайда болады. Сондықтан сыртқы әсерлер арқылы ғана басқарылатын періштелер мен ішкі «мені»-өзегі арқылы басқарылатын періштелер және белгілі бір шектердің, ақылдың шамасымен өзін-өзі басқарып іс атқаруға өсіп-өнуге,көбеюге ерікті періштелер де бар. Сондықтан періштелер негізінен ерікті, еріксіз және аралық болып жіктеуге болады. Енді шеріктер дегеніміз жанды жаратылыс егелерінен бөлінген, бірақ ішкі басқарылу еркінен айрылған жетілмеген төменгі сатыдағы періштелерді атаймыз. Құран ғылымы бойынша періштелерді белгілі дәрежесіне қарай жаратушының алдын-ала жартқан ғылымымен бірін-біріне басқаруға үкім беріп қойған. Сондықтан адам періште барлық жаратылыс періштелерінің басқарушысы жер бетінің халифасы және көкте жаратқанның орынбасары болып табылады. Көктік періштелер, нәрселер жұп негізін қалап, жерлік тақ ал арлық осы екі негізге де қосылып, көбейуге ерікті, еріксіз түрде қозғалыста болатын нәрселерді шеріктер деп ал көктік нәрселерді нәсіл, ру, т.б түрлі дәрежедегі «еріктер» яғни Алланың әскерлері болып табылады. Бұл әскерлермен, шеріктерді жаннат періштелері «серіктер» арқылы басқарылып, енді осы ұғымдарға байланысты; шерік қосу, шерік қату, серік қосу, серік қату және жаратушы үкімдеріне, аятарға теріс пікірлер, ойдан пайда болған ұғымдарды теліп сөйлеу, жазу әрекетері Аллаға ортақ қосу зор зұлымдық болып шығады. Енді шерік қосу туралы киелі кітаптарда, дін істерінде мағлұматар жеткілікті. Соның қарапайым түрі; ар-ұят заңдылығына, салт-дәстүрге қайшы әрекетер. Адам баласы өзірге ұрпақ әкелумен бірге періште, шерік, шайтан, жын өнімдерін де көбейте алатынын және бір-біріне қосып зұлымдықтық істер істейтін жындарды да, ізгілікпен зұлымдыққа қарсы тұратын жынан түрленіп ақыл, біліммен өсіріп, кісіге айналған жоғарғы дәрежелі серік періштелерін де қалыптастыратынын көбіміз білмейміз де сенеде бермейміз. Оған пайғамбарлардың қалдырған өсиетері мен ата-бабаларымыздың тарихта нақты істермен қалдырған аманатары түгіл құранда, інжілде, тәурат, забурде түсірген деп айтқанымызбен дәлелдеуге ғылымыз жетпейді. Сондықтан бұл басылымның мақсаты да бабаларымыз меңгерген жан ғылымының сырларының есігін ашып көрсету ғана. Ал әрбір адам баласы өз ақыл-ойын еркіндіке шығарып, киелі кітаптарды, пайғамбарлар өсиетерімен салыстырып, түсінуді меңгергенде ғана ақыл –ойдың және дініңде, ділдің де бірлігіне жетіп отрақ ұлтық санамыз қалыптасары сөзсіз. Қандай жаратылыс егелері болсын 3-түрлі негізінен сипатта қарастыруды ұмытпай, ал арлық және жерлік ішкі сипаттары бес түрлі қуатардың қосындысынан, көктік Алла қасындағы сипаттар, жұптық белгімен болатынын, есте мұқият ұстанған жөн. Көктік-құдайлық негіз 3-тен басталып, әрбір адам баласының іштегісі осы құдайлық 3-сипаттың яғни нұрдың бейнесі болады да аралық бес қуатпен қосылып 8-ге түрленіп және 8-жаннаттық қуатпен қосылып 16 періштелік сипатпен және жаратылыс қозғалыс басы 4-періштелік сипатпен барлығы 20-санымен адам баласының қуаттар өнімін періштелерін көрсетеді. Бұл жаратылыс сипатарының негізі жан, тән тазалығының жетістігенен пайда болып, қан арқылы бейнеленеді. Сондықтан адам баласы жер бетінде қан төгуші деп аталуының өзі осыдан шығады. Ғиса пайғамбарымыз; менің қаным тостағандағы шарап деп астарлаған. Сол тостағанымыздың белгісі; Қажы баба басынан табылған қазанның белгісі жиегінде 16-барыстың және ішінде екі бүркітпен екі жыртқыш хайуанның бір несібені бөліп жеп тұрған бейнесінен осы жан ғылымының нәтижесін елшіліктің, тазалықтың, рухани жетілгендіктің жоғары белгісін көруге болады. Ал тән жан тазалығын сақтамай шектен шыққанда не болады? Адам баласынан төменгі сатыдағы қуаттық өнімдері, «нәрселер» пайда болып сонымен рухы, жаны әрекетке түсіп шерік қосылады. Аятта; «Әркімнің алады-артынан Алланың әмірі бойынша өкшелеп, қорғаушы (періштелер) бар. Расында бір қауым, өзін өзгертпейінше Алла, оны өзгертпейді. Сондай-ақ егер Алла, бір қауымға бейнет тілесе, Сонда оны ешбір қайтарушы жоқ. Әрі олар үшін Алладан өзге бір жәрдемші жоқ.» (13-11) Бұл аят бойынша әрбір пендесіне қорғаушы Алланың әмірі яғни шариғат үкімдері, парыздар жене мұсылмандық қарыздарды орындау барысында бейнеленетін періштелер яғни жаның жарғынан пайда болатын көлеңкесі, қыбылнама өрісі болады. Осы өрістің сипатына қарай адам баласының тағдырына ескерту, немесе несібе беріліп дәрежеленіп отырады. Ал егер адам баласының Алла үкіміне қарсы, зұлымдықтармен, түрлі теріс қылықтармен жасаған әрекеті, сөйлеген сөздері дәл сол сипатта бейнеленіп өмірге, тіршілікке деген көз қарасы да сол бейнелер арқыл көрініп, азғындыққа ұшырауы даусыз. Сондықтан әрбір адам баласы өзінің ішкі сырының көрінбейтін сыртағы бейнесіне қарай қауым болып, өз ішкі сырын тәрбиелемей сыртын түзеп әдемілегенмен Алла оны түзетпейді, Алланың жаратып қойған бейнеттерінен қорған да, және жәрдем де берілмейтіні хақ. Қарапайым бірмысал келтіре кетсек; Бірда батысқа қарай поезға мініп сапарға шығып,жолда серіктес болып бір жасы келген үлкен екі әйел заты да мен отырған жерге қатар орналасып алды да қалта тұтқаларымен үйіне, немерелеріне хабарласып жартылай қазақша, жартылай орысша жиркенішіті былапыт сөздерін былай қойғанда, құйрықтары қайқайып, еркекше киінген, үсті әлем жәлем және өздері кәсіпкер мал тапқыш әйелдерге ұқсайды. Әрлі бері тоңқайып, өзі тар жерде құйрықтарын тұмсығыңның алдына былай да былай сүйкеп өтсе не шара қыласың? Бұндай жиркенішті құбылыстан қалай құтылсам деп теріс қарап отырғанда, әйтеуір «мың болғыр» жол серік оларды басқа орынға жайғастырды.Бірақ түн ішінде олардың орнына басқа жолаушылар келіп, олар өздерінің жоғары орнына қайта келуімен жаңағы құбылыс қайта басталды. Сонан теріс қарап, терезеге көз тасап отырсам, бір үлкен маймыл маған қарап тұр. Біреулер жапсырған сурет пе, әлде терезеге салды ма екен десем оған ұқсамайды. Бір әйелдің қол дорбасының бетінде тұрған сияқты. Сонан артыма бұрылсам стол үстінде жаңағы әйелдің бірінің теріден жасалған қол сөмкесі тұр бірақ ешқандай сурет көрінбейді, ал терезеге қарасам маймылдың суреті пайда болады. «Астапыралла»деп жағамды ұстап, жаратқанның маған берген белгісі екенін, бұл әйелдердің жүрек айнасы маймылға айналғанын ескерткенін түсіндім де, бағанағы жиркеніш сезімнің орнына енді аяушылық, өкініш сезімі пайда болды. Кейде кешкі сәуленің сынуымен немесе жаратқаның белгісімен шалбар киген қыздардың да, қатындардың да артынан кесірткенің құйрығы сияқты көлеңкенің тұман болып еріп жүргенін байқауға болады. Ал жас қыздарымыздың бастап сары қарын қатындардың үстінен кір сабының иісінен бастап, иіс суға аралас түрлі иістердің шығып тұруы осы алды артындығы хайуандардың, доңыздардың, түрлі жәндіктердің толық бейнесін тозақтық болашақта жаман ауруға, азапқа түсетінін көрсетеді. Жалаң аяқ, кейде шайтан дамабалмен жүретін ер азаматардың да артарынан осындай құйрықтары шұбатылғын алдарында иттері жүгіріп жүреді. Жалаң бастарда да осындай қара бұлттың пайда болып, бірте- бірте төмендеп пендені қара өрістің, қара киімнің пайда болуын қалыптастырады. Алла сендерді тозақпен баурайды, өзіңнің мазақ қылғандарыңды жүректеріңе енгізеді деген үкімнің нәтижесі осындай өзіміздің қылықтарымыздан пайда болады. «Шын мәнінде сендер үшін малдар да, ғибрат бар. Малдың қарнындағы қанымен жынның арасынан шыққан ішушілерге сүйкімді нағыз сүтті сендерге ішкіземіз.» (16-66) Адам баласының малы- деп жыныс мүшесі мен аяқтан төменгі бөлікті атайтын болса, 8-түрлі мал болып, соның енді нағыз сүт деп жұбайлық өмір арқылы берілетін, алмасатын жыныс қуатының шарабын ескертеді. Осы сүттің әсеріне қарай ерлі-зайыптылардың бір-бірінен мінез кейде түрлерінің де ұқсай бастауы қалыптасады. Сол сияқты жаман қылықтары мен жын-шайтандық қуатары да бір-біріне қоныстануымен орыс халқының «Муж и жена одна сатана» дейтін мақалы да осындай теріс қылықтардың әсерін ескертсе аталарымыз; «Қаралысында қатын семіреді.» «Жаман еркектің басын жақсы әйел хан қылыды. Жақсы еркектің басын жаман әйел даң қылыды.» деп әйел жыныс сүтінің ерекке беретін әсерін ескертсе; «Қатының жаман болса сата алмассың, Еліңе жақсы жігіт аталмассың», «Сынықтан басқаның бәрі жұғады» деп ескертіп «Сұлулығына су құйып ішесің бе?» деген астарлы сауалмен әйелдің тән, жан тазалығының адамзаттың несібесі ыдысы, тостағаны екенін білген. Абай атамыз; «Қатыным қалай деме ақсақал бай, Сонымен дос боп жүрсің, япырым-ай! Қу қатының майыса, мәз болсың, Шайтанның шәкіртінің қылығын-ай! Қартаң бай, қатты сақ бол, тілге көнсең, Мүйіз шығар қатынның тіліне ерсең. Тіпті оңбассың, өзіңе өзің мәз боп, Дастархан мен қатынды мақтан көрсең.» Әйелдердің сауықшыл жеңіл мінезіне көнгіш және сырт сылулығына мәз болған еректің де түбінде өзі де шайтанға айналып және ондай қатынның дастарханға қойылған көпшіліктің асы екенін ескертеді. Сондықтан; «Әйел адам гүлмен тең, дымды сүймек, Көзінен жасы шықса, бойына ем. Көңіліңе дайын тұр ғой жайым менің, Дұшпандығың қатайған шығар сенің. Егер менің ішімді жарып көрсең, Жылауыңды ұмытып шошыр едің.» деп қатал еркек мінезді, ашушаң әйелдің көңілі де сондай болып, жын-шайтаны төсек арқылы еркеке берілетінін ескертіпті. Аталарымыз жұптасуды; «Көңіл қосу» деп ал көңілдің қылықтар нәтижесі екенін құранда да ескертеді. Аятта; «Әй мүміндер! Сөзсіз әйелдеріңнен баларыңнан (жындарыңнан, нәпсіліріңнен) өздеріңе дұшпан болатындар да бар. Олардан сақсынсаңдар.(Сақтаныңдар) Егер оларды кешірім етсеңдер, шығысыңдар, жарылқасаңдар, шәксіз Алла, өте жарылқаушы, ерекше мейрімді.» (64-14) Бұл аятың шешімін де қалай шығысудың (жұбайлық өмірдің) құпия сырларын меңгерген данагөй аталарымыз; «Көшем деп отыныңды, жаман деп қатыныңды тастама» деп, қатында-отының екенін, кешірім жолын, салтыңды ұмытпа деп ескертіпті. Гендір саясатын қазақтан артық меңгерен әлемде елді табу қиын шығар. «Қаралы жерде қатын семіреді» деген астарлы сөздің өзінде әйелдің басын бос қоймай үнемі некеде ұстау және етеккірі тоқтағанан кейінде семіріп шайтаны өсіп, өмірі қысқармау үшін, қаралығын жынын көбейтпей, тең ұстап тазартып отыру үшін, еректің де ден саулығын, он саулық жынын ауыздықтап, тәрбиелеу үшін, әйелзатының жасы келгенен кейін еркек жыныстық жынымен, тәнінің арамданып, жаман ауруларға ұшырамай бәйбіше атанып, еркектің ақылшысы, қауымның үлгісі қылып, ақ жаулық тоқал (қалдықты жағушы, тазартушы) заңдылығын да өз ретімен қалыптасыра білген. Бұл негізінен аталарымыздың ақирет заңдылығына қауымның болашағына, ұрпақтардың мәңгүтенбеуіне біздерің осындай бақытты заманда туылуымызға алдын ала жасалған шариғи тағаттарымыз, салт-дәстүріміз, жартушы үкімдеріне халықтың дұрыс қылығын, адамдардың ішкі зайырлығын қалыптастыруға арналған жан ғылымы еді. Арап елі қатындарын қараға орап қою себебі осы шайтанды өсірмеуге, үнемі күнен қызу алып тірілей тозаққа салып қойған. Християн жұртында байы өлгенде қара жамылуда осындай себептен, шайтанның түртпегінен сақтану үшін жасалған және оны да дұрыс ұстанбай, әйел басын жалаңаштап керісінше жан ғылымын жоғалтып, әйелзатының қылығын, жынын бақа, шаян жәндіктерге айырбастап алған. Ал қазақ салтында оңай жолмен және әйел құқығына да жан-тәніне ауыр салмақ түсірмей шеше білген. Қай елдің салтында таза жан ғылымының негізі болса, сол ел тура жолда болып, оны өзіміз өзгерпесек Алланың өзгерпейтіне берілген құранда уәде де бар. Сондай берілген үгітерді ұмытқандарға, Алла егер қылықтары бойынша адамзатты қолға алса, жер бетінде жәндіктер қаламас еді деп есертудің астарында да көп сыр бар. Оны аталарымыз түсінде көріп, болашақта ұрпағымыз бақа-шаянға айналатын болды деп уайымдап өткен. Сондықтан да жәндіктер адам баласының теріс қылықтарының, көңілдердің шеріктермен қосылған өнімі болып табылды. Және қай елдің, адам баласының қылығы қандай болса, сондай нәрседен пайда болған азыққа құмар болып келеді. Қытай, шығыс азия, үнді елдерінің жәндікпен жәндікпен қоректенетіні осындайдан пайда болған. Шерік қосылу дегеніміздің негізі осыдан көңілден яғни ниеттің әрекетінен пайда болып, ал енді сыртқы кеңістіктердегі шеріктермен қосылу сөздің көлеңкесінің тазалығына, ауызды арамдап жаман сөздерді айтпауға байланысты. Егер зираттағанан шерік қосылады деген ұғымға келсек онда зират басына барып, құран оқып Алланы еске алмай, дүниенің әңгімесімен, бірін-бірін өсектеген жаман сөздермен, Алла бұйырмаған істерді, қылықтарды жасауды шерік қатуды айтады. Арнаулы ниетеніп дәрет, киімін сақтап, құран оқылып, садақасын беріп, мал жұмсалып жаратқанға жалбарынып дұға жасалғаннан кейінгі қайбір де әрекеттер шерік қатуға да қосуға да жатпайды да оны айтқан адам баласы құранды мазақтап, шүкірлік құлшылығына теңдес жасап, күдіксіз серік қосып, Аллаға ортақ қосқан болып есептеледі.
Серік қосу мен серік қатып, ортақ қосу туралы.
Бір күні Пайғамбарымыз үш рет: «Сендерге ең үлкен күнәлар туралы хабар берейін бе?»- деп айтты. Сахабалар: «Әлбетте, уа Алланың елшісі!» -деді. Пайғамбарымыз: «Олар Алаға серік қосу және ата-анаға қарсы келу»,- деп жамбастап жатқан жерінен тіктеліп отырды да, сосын: «Ең үлкен күнәлардың бірі –жалған сөз ғой»,-және ол бұл сөзді қайталай берді, қайталай берді, тіпті біз: «Айтуын қойса еді.» дедік. Әбу Бәкірден өсиет; 1119(2654) Енді аятта: «Сол уақытта Лұқман өз ұлына үгіт бере отырып; «Әй ұлым! Аллаға серік қоспа! Күдіксіз ортақ қосу зор зұлымдық.»-деді. (31-13). Бұл мысалдардан айта-айта жауыр болған «Серік қосудың» үш түрі бар екен. Біріншісі; қандайда бір дерекке сүйенбей ойдан немесе жорамалдап болсын, жалған сөйлеу, жалған куәлік беру. Екінші түрі; ата-анаңа әдет-ғұрпыңа, салт-дәстүріңе қарсылық білдіру серік қосу амалы болып тек киелі кітап аяттарына жаратушы үкімдеріне қарсы мәжбүрлеген жағдайда тыңдамауға болатынын ескерткен. Үшіншісі; Аллаға серік қосу түсірілген аяттар мен пайғамбарлар көрсеткен нұсқауларды және әр елге өздеріне болған хикметті істермен көрсеткен ашық дәлелдерді жалғанға шығарып, ертегіге айналдырып қарсылық білдіру. Ал ортақ қосу амалы; киелі кітаптар үкімін өзгерту немесе басқаша жорамалдап түсіндіру, ескерту уахи, түс, аянды зертеп, талдамай шайтаннан деген пікірлермен хақиқатты жалғанға айналдыру әрекеттері, зор зұлымдықты туындатып, діншілер тілімен «Дәжал» және «Тажал» деп аталады. Дәжәл деп сөзбен азғырушы шайтан адамдарды ескерсе, тажал-сөзімен теріс қылығы ісі де бар жын-шайтанға айналған адам баласын ескертеді. Енді дін істеріндегі тәпсірші, имамдардың, ғалымдардың құран аяттарын, пайғамбарлар өсиетерін толық түсініп немесе ғылымын білмей жалған ұғымдармен аяттарға теңдес жасап пәтуа берулерін, өздері онысына күдіктенбей, «Күдіксіз серік қосып, ортақ қосу зор зұлымдық!» деп ескертеді. Алла үкімдеріне, киелі кітаптар арқылы адамзатпен ортақ тілдесіп үгіт, насихаттарын халықтың білімсіздігін пайдаланып, өздерін пір санап яғни «Құдайға» айналып, тек менің ақылымен ғана жүріп соңымнан ер деген аң аулаған аюдай, ақылдың еркіне тұзақ құрып адам аулайтын әрекетерін кешірілмейтін күнә, Аллаға серік қосу деп атайды. Қазақ заңгерлерінің ата заңымызға сүйеніп дін сектасы деп зиратшыларды Ата-жолын сотап қудалау әрекетері біздің дін ғалымдарымыздың, философия өмір мектебіміздің, әкім қаралар мен, саясатшылардың осы құран аятары мен жан сырынан, ата салт-дәстүрінен қаншалықты білімділігін көрсететін қазақ тарихында ұмтылмайтын заман оқиғасы болып саналады. Сондықтан адам баласының еркіндігі ол не істеп не қойсам еркімде деген емес, керісінше ақыл-ойдың азаттығынан туатын сыртқы қандайда жан сырына, рух азатығына нұқсан келетін әсерлерге бағынышты болмауды айтады. Бұндай еркіндікті аталарымыз; «Бас кеспек болса да тіл кеспек жоқ.» деп тұжырымдаған. Енді ақыл-ой, сөз еркіндігімізді таразыға салып аз ғана мысалдарға тоқтала кетейік.